მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის ცნება

მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობა არის ფართო პოლიტიკურ-სამართლებრივი კონცეფცია. ის მოითხოვს სამართლებრივი საჭიროებების კვლევას და ანალიზს მოსახლეობის პერსპექტივიდან (ე.წ. ქვემოდან ზემოთ). 

უფრო კონკრეტულად, ეს კონცეფცია გულისხმობს, რომ: 

• სამართლებრივი სისტემა თანაბრად ხელმისაწვდომი უნდა იყოს ყველასათვის; 
• სამართლებრივი სისტემა უნდა იძლეოდეს შესაძლებლობას, მიღწეულ იქნეს როგორც ინდივიდუალური, ასევე სოციალური სამართლიანობა.

მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის ელემენტები

მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის 6 ელემენტს გამოყოფენ:

• ადამიანის უფლებებზე მორგებული, დემოკრატიული სამართლებრივი კანონმდებლობა;
• სამართლებრივი ცოდნა;
• სამართლებრივი დახმარება და კონსულტაცია;
• მართლმსაჯულების ინსტიტუტებზე ხელმისაწვდომობა;
• სამართლიანი და მიუკერძოებელი პროცესი;
• გადაწყვეტილებების აღსრულება.

მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის ბარიერები

მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის დამაბრკოლებელი ფაქტორების კვლევა ცენტრალური მნიშვნელობისაა. მას შეუძლია გამოკვეთოს მართლმსაჯულების სისტემის შიდა პრობლემები (ფუნქციური ბარიერები) და რიგი სტრუქტურული ბარიერები, მაგალითად: სისტემის ელიტიზმი, სოციალური უთანასწორობა და სხვა.

მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის ბარიერებად სახელდება:

• ინსტიტუციური და საკანონმდებლო ბარიერები;
• სამართლებრივ ცნობიერებასთან დაკავშირებული ბარიერები;
• ფიზიკური, ინფრასტრუქტურული და გეოგრაფიული ბარიერები;
• ფინანსური ბარიერები;
• სოციალური და კულტურული ბარიერები.

თითოეული მათგანის გათვალისწინება აუცილებელია მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის საერთო სურათის წარმოსადგენად.

სტატია მომზადდა კომენტარის მიერ USAID სამართლის უზენაესობის პროგრამის მხარდაჭერით. პროგრამას ახორციელებს აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტი (EWMI) ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე სრულად პასუხისმგებელია კომენტარი და მასში გამოთქმული მოსაზრებები შესაძლოა არ ასახავდეს ზემოთ ნახსენები საერთაშორისო ორგანიზაციების შეხედულებებს