Մարդակենտրոն արդարադատությունը հասկացություն է, որը պետք է փոխի արդարադատության վրա աշխատելու գոյություն ունեցող մոդելը։ Նրա նպատակն է արդարադատության համակարգի հիմքում տեսնել մարդկանց, ոչ թե ինստիտուտներին:
Ինչու՞ պետք է ինձ մտահոգի այս թեման:
Վերջին 30 տարիների ընթացքում կատարված ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ արդարադատության ինստիտուտները չեն կարող արձագանքել բնակչության պահանջներին։
Մասնավորապես, խնդիրների 10%-ից քիչը լուծում են արդարադատության համակարգերը։
Աշխարհի բնակչության մոտ 2/3-ը արդարադատության պատշաճ հասանելիություն չունի։
Աղքատությունը, բռնությունը, անհավասարությունը ավելի են խորացնում խնդիրը խոցելի խմբերի համար։
Մեր մեկնաբանությունը
Մարդակենտրոն արդարադատությունը արժեքավոր հասկացություն է, քանի որ այն ձգտում է լուծել արդարադատության համակարգի կարիքները, ոչ թե ինստիտուտների, այլ առաջին հերթին մարդկանց: Այնուամենայնիվ, այս հայեցակարգը չպետք է դիտարկվի առանձին և պետք է լինի ավելի լայն քաղաքականության մոտեցման մաս:
Ի՞նչ է նշանակում մարդակենտրոն արդարություն։
Մարդակենտրոն արդարադատությունը կենտրոնանում է համայնքի կարիքների վրա, ինչպիսիք են առողջապահական, սոցիալական, ընտանեկան, հարևանության և այլ տեսակի խնդիրներ, որոնք ունեն իրավական հարթություն: Այս մոտեցումը նպատակ ունի լուծել սոցիալական, տնտեսական և գենդերային խոչընդոտները, որոնք խոչընդոտում են իրավական համակարգերի հասանելիությանը:
Որո՞նք են նոր մոտեցման տարրերը:
Նոր հայեցակարգը ներառում է.
- Ապացույցների և հետազոտությունների վրա հիմնված աշխատանք իրավական կարիքները բացահայտելու համար.
- Հավասարություն և ներառականություն՝ սոցիալապես, տնտեսապես մարգինալացված կամ այլ կերպ խոցելի խմբերի խնդիրները հաղթահարելու համար.
- Առկա խոչընդոտները վերացնելու հասանելիություն.
- Կանխարգելում, նախաձեռնողականություն, ժամանակին, ինչը նշանակում է ոչ միայն կոնկրետ իրավական հարցի ժամանակին լուծում, այլև խնդիր առաջացնող համակարգային պատճառների վերացում.
- Հարմարվել տեղական հանգամանքներին և անհատական կարիքներին.
- Մարդկանց և նրանց օրինական կարողությունների հզորացում.
- Ինտեգրված ծառայություններ, որոնք ներառում են անձի ոչ միայն իրավական, այլև այլ խնդիրների լուծում.
- Արդարադատություն և արդյունքին ուղղված, որը կենտրոնանում է ոչ միայն իրավական գործընթացի արդարության, այլև արդյունքի արդարության վրա.
- Արդյունավետություն, որը պահանջում է համակարգի շարունակական զարգացում.
Ի՞նչ կապ ունի դրա հետ նոր հայեցակարգի տարածումը։
Տարիներ շարունակ արդարադատությունը քննարկելիս ուշադրության կենտրոնում էին ինստիտուտներն ու մատակարարները: Սա, այսպես կոչված Վերևից ներքև մոտեցումը միայն մասամբ է արդյունավետ եղել: Պաշտոնական արդարադատության համակարգը համարժեքորեն չի արձագանքել ժողովրդի կարիքներին և շահերին: Նոր մոտեցումը արձագանք է գլոբալ խնդրին, որը վկայում է արդարադատության լիարժեք հասանելիության խիստ պակասի մասին: Այն կրկնում է ՄԱԿ-ի Կայուն զարգացման նպատակները, ըստ որոնց մինչև 2030 թվականը բոլորը պետք է արդարադատության հասանելիություն ունենան:
Այս հոդվածը պատրաստվել է «Կոմենտարի» կողմից՝ USAID Օրենքի գերակայության ծրագրի աջակցությամբ: Ծրագիրն իրականացվում է Արևելք-Արևմուտք կառավարման ինստիտուտի (EWMI) կողմից՝ ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության (USAID) ֆինանսավորմամբ։ Կոմենտարի հարթակը ամբողջությամբ պատասխանատու է հոդվածի բովանդակության համար, և դրանում արտահայտված կարծիքները կարող են չհամընկնել վերը նշված միջազգային կազմակերպությունների տեսակետներին:
Հոդվածը թարգմանվել է «Համայնքների կայունության բարձրացում էթնիկ փոքրամասնությունների տարածքներում տեղեկատվության և վերլուծության հասանելիության միջոցով» ծրագրի շրջանակներում, որը ֆինանսավորվում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի (IWPR) կողմից՝ Միացյալ Թագավորության կառավարության ֆինանսական աջակցությամբ: Տեքստում արտահայտված կարծիքները, բացահայտումները և եզրակացությունները միայն հեղինակներինն են չեն արտահայտում IWPR-ի կամ Միացյալ Թագավորության կառավարության տեսակետները:
