Դատական գործընթացն ընթանում է վրացերենով, իսկ պետական լեզվին չտիրապետողներին պետական միջոցների հաշվին թարգմանիչ է նշանակվում։ Այս հոդվածում մենք կխոսենք այն դժվարությունների մասին, որոնց բախվում են էթնիկ փոքրամասնությունների ներկայացուցիչները թարգմանչական ծառայությունից օգտվելիս:
Ինչու՞ պետք է ինձ հետաքրքրի այս թեման:
Դատարան դիմելիս վրացերենի չիմացությունը խոչընդոտ է ստեղծում բնակչության 33%-ի համար;
Վրաստանի շրջաններում բարձր է էթնիկ փոքրամասնությունների լեզուներին տիրապետող թարգմանիչների մասնակցությամբ գործընթացների տեմպերը.
Թարգմանիչների թիվը, նրանց որակավորումը և գործնականում հայտնաբերված այլ թերությունները ազգային փոքրամասնությունների արդարադատության լիարժեք հասանելիությանը խոչընդոտող գործոններ են:
Մեր մեկնաբանությունը
Վրացերենին չտիրապետող մարդիկ դատարանում օգտվում են թարգմանչի ծառայությունից։ Սակայն ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչները մինչ դատարան դիմելը բախվում են խնդիրների, քանի որ պետությունը աջակցություն չի ցուցաբերում իրավական վեճերի նախապատրաստական փուլում։
Ի՞նչ պետք է իմանանք.
Վրաստանում արդարադատության հավասար հասանելիության հիմքը սահմանադրությունն է, ըստ որի՝ դատավարությունն իրականացվում է պետական լեզվով, իսկ լեզվին չիմացողներին նշանակում է թարգմանիչ։ Դատավարության ընթացքում լեզվին չտիրապետող անձանց համար պետական միջոցների հաշվին թարգմանչի ծառայություններից օգտվելը միջազգային ակտերով ճանաչված իրավունք է։
Ավելի ճիշտ՝ Վրաստանում դատավորը պարտավոր է թարգմանիչ նշանակել լեզվին չտիրապետող անձին։ Թարգմանիչ է նշանակվում նաև անձին մինչև քրեական գործով դատաքննությունը, օրինակ՝ նախաքննության փուլում հարցաքննության ժամանակ։ Քրեական, քաղաքացիական կամ վարչական գործընթացներում, ինչպես նաև քննչական մարմիններում թարգմանիչների կատարած աշխատանքը հատուցվում է պետական բյուջեից։
Թարգմանիչներին հանձնարարված է էթնիկ փոքրամասնությունների ներկայացուցիչների համար բացատրություններ, ցուցմունքներ, հայտարարություններ, փաստաթղթերի բովանդակություն կամ դատական որոշումներ թարգմանել: Վրաստանի Գերագույն դատարանի պարզաբանման համաձայն՝ թարգմանչի ծառայությունից անվճար օգտվելը չի նշանակում միայն բանավոր հայտարարությունների թարգմանություն դատական գործընթացում, այն վերաբերում է նաև փաստաթղթերի թարգմանությանը։
Ինչումն է խնդիրը
Անձը պետք է ինքը վճարի թարգմանչի ծախսերը դատարան կամ վարչական մարմնին հայց/բողոք կամ հայտարարություն ներկայացնելիս: Պետությունը չի փոխհատուցում այն գրավոր ապացույցների թարգմանության ծախսերը, որոնք գրված են օտար լեզվով և որոնց թարգմանությունը պարտադիր է․
Հաճախ թարգմանությունը ձևական է և ոչ բովանդակային՝ անբավարար որակավորումների պատճառով (ներառյալ հատուկ իրավական տերմինաբանությունը), թարգմանիչները չեն կարողանում կատարելապես թարգմանել կամ նրանց թարգմանությունը մասնատված է.
Թարգմանչի որակավորման կամ թարգմանության որակի ստուգման մեխանիզմը սահմանված չէ.
Հաճախակի են լինում նաև էթնիկ ադրբեջանցիներին և հայերին թուրքերեն և ռուսերեն թարգմանիչներ առաջարկելու դեպքեր, որոնք անհարիր են նրանց կարիքներին:
Թարգմանիչներին անվանում են նաև լեզվական միջնորդներ։ Լեզուն չտիրապետող անձի և գործընթացի այլ մասնակիցների, դատավորների միջև տեղեկատվության կրողներ են։ Այսպիսով, որակյալ թարգմանությունը վճռորոշ է այս գործընթացի բովանդակությունը լիարժեք հասկանալու և համարժեք մասնակցության համար: Էթնիկ փոքրամասնություններին իրավական աջակցության անհրաժեշտությունն էլ ավելի հրատապ է դառնում թերի թարգմանության դեպքում, և այս մասին կխոսենք հաջորդ հոդվածում։
Հոդվածը պատրաստվել է «Համայնքային կայունության բարձրացում էթնիկ փոքրամասնությունների տարածքներում տեղեկատվության և վերլուծության հասանելիության միջոցով» ծրագրի շրջանակներում, որը ֆինանսավորվում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի (IWPR) կողմից՝ Մեծ Բրիտանիայի կառավարության ֆինանսական աջակցությամբ: Տեքստում արտահայտված կարծիքները, բացահայտումները և եզրակացությունները միայն հեղինակներինն են և չեն արտահայտում IWPR-ի կամ Միացյալ Թագավորության կառավարության տեսակետները:
