Երկրում սոցիալական պաշտպանության մեխանիզմները համակարգված չեն և հիմնականում մասնատված են: Ոչ ֆորմալ աշխատանքով զբաղված մարդկանց համար այս խնդիրն ավելի լուրջ է, քանի որ նրանք դուրս են մնում նպաստների և սոցիալական պաշտպանվածության համկարգից: Բացի այդ, երբեմն նույնիսկ ֆորմալ հատվածում աշխատողներին հասանելի չեն սոցիալական պաշտպանության որոշակի գործիքներ:
Ինչու՞ պետք է մտահոգի այս թեման:
Կարևոր է իմանալ, թե սոցիալական պաշտպանության ինչպիսի մեխանիզմներ են հասանելի զբաղվածության տարբեր ոլորտներում աշխատողներին՝ բացահայտելու նրանց առջև ծառացած մարտահրավերները և որտեղ է անհրաժեշտ կատարել հավելյալ աշխատանք:
Մեր մեկնաբանությունը
Պետությունը պետք է ապահովի, որ աշխատողները, անկախ աշխատանքային ոլորտից, հասանելի լինեն սոցիալական պաշտպանության գործիքներին:
Ի՞նչ պետք է իմանանք.
Աշխատողների հիմնական մարտահրավերներից մեկը սոցիալական ապահովության հասանելիությունն է: Աշխատանքի որոշ ոլորտներում աշխատողների մասնակի կամ ընդհանրապես բացակայում են այնպիսի հիմնական իրավունքները, ինչպիսիք են՝ վճարովի արձակուրդը, դեկրետային արձակուրդը և դրա վճարման հարցը, առողջության ապահովագրությունը, «արձակուրդը՝ համաձայն ժամանակավոր անաշխատունակության հետազոտման և հիվանդանոցային վկայականի տրամադրման։ « (այսպես կոչված տեղեկագիր) և այլն:
Ինչպիսի՞ն է իրավիճակը աշխատանքի տարբեր ոլորտներում։
Տնային աշխատանքի ոլորտին (օրինակ՝ դայակներ և օգնականներ) ավելի բնորոշ է բոլոր տեսակի բարիքների սահմանափակ հասանելիությունը:
- Խնդիրը աշխատանքային պայմանագրի բացակայությունն է։ Ընտանեկան աշխատանքով զբաղվող մարդկանց մեծ մասը միայն բանավոր համաձայնագրեր ունի տվյալ ընտանիքների հետ, բացի այդ, նրանց վրա չի տարածվում Աշխատանքային օրենսգիրքը: Սա հանգեցնում է սոցիալական նպաստների հասանելիության սահմանափակմանը, որոնք ազգային օրենսդրությունը նախատեսում է այլ աշխատողների համար: Օրինակ՝ վճարովի արձակուրդ, տեղեկագիր, առողջության ապահովագրություն, ստանդարտ աշխատանքային ժամեր, արտաժամյա վարձատրություն, կուտակային կենսաթոշակային համակարգին մասնակցություն և այլն։ Տնային աշխատողները, որոշ դեպքերում, օգտվում են այդ իրավունքներից, եթե նրանք կարող են համաձայնության գալ իրենց գործատուի հետ, սակայն այս գործոնը մնում է մարտահրավեր, քանի որ ոչ բոլոր գործատուներն են տեսնում դրա անհրաժեշտությունը:
Գիգի տնտեսությունը, կախված պայմանագրի առանձնահատկություններից, աշխատողներին թողնում է սոցիալական պաշտպանության համակարգից դուրս։
- Մարտահրավերը աշխատանքային պայմանագրի բացակայությունն է, քանի որ առաքիչ-գործընկեր աշխատանքի մեջ ներգրավված մարդիկ (օրինակ՝ առաքիչները) ունեն գործընկերային (ոչ աշխատանքային) պայմանագիր: Ըստ այդմ, գործատուն այդ անձանց նկատմամբ աշխատանքային-իրավական որևէ պարտավորություն չի վերցնում։ Սա հանգեցնում է այն բանին, որ գիգի աշխատողները դուրս են մնում սոցիալական բարքերից, ինչպիսիք են արձակուրդը, առողջության ապահովագրությունը, ֆիքսված աշխատանքային ժամերը, արտաժամյա վարձատրությունը, պաշտպանություն անարդար աշխատանքից հեռացումից և այլն:
Սոցիալական պաշտպանությունը խնդրահարույց է նաև արդյունահանման ոլորտում։ Հանքավայրի աշխատողներին հասանելի չեն այնպիսի բժշկական ապահովագրությունը, որը բավարարում է նրանց իրական կարիքները:
Այս խնդիրը կարևորվել է նաև տրանսպորտի ոլորտում։ Մետրոպոլիտենի աշխատողները ստիպված են երկար ժամեր անցկացնել գետնի տակ, ինչը հանգեցնում է որոշակի տեսակի հիվանդությունների, աշխատունակության վաղաժամ կորստի և ֆիզիկական թուլության։ Վրաստանում չի ուսումնասիրվել, թե ինչ տեսակի մասնագիտական հիվանդություններով է բնորոշ այս դեպքը, հետևաբար չկան համապատասխան բուժում, համապատասխան բժշկական ապահովագրություն կամ կանխարգելիչ միջոցառումներ։
Այս հոդվածը հնարավոր է դարձել Ամերիկայի ժողովրդի ֆինանսական աջակցությամբ՝ ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության (USAID) և Ազգային ժողովրդավարական ինստիտուտի (NDI) միջոցով։ Այս հոդվածի բովանդակության պատասխանատվությունը հեղինակն է, և արտահայտված կարծիքները կարող են չհամընկնել Ազգային ժողովրդավարական ինստիտուտի, Միացյալ Նահանգների միջազգային զարգացման գործակալության կամ Միացյալ Նահանգների կառավարության տեսակետներին:
