Անվճար իրավաբանական օգնությունը մատչելի արդարադատության կարևոր բաղադրիչն է։ Աղքատությունը, ռեսուրսների անհավասար բաշխումը և քաղաքական ինստիտուտների ոչ ժողովրդավարական դասավորությունը դժվարացնում են արդարադատության համակարգը: Այս հոդվածում ես ձեզ հետ կկիսվեմ, թե ինչու է կարևոր անվճար իրավաբանական օգնություն ստանալը:
Ինչու՞ պետք է ինձ հետաքրքրի այս թեման:
Գործի արդար ելքի հնարավորություններն ավելի շատ կապված են որակյալ իրավաբանական խորհրդատվության և իրավական ներկայացուցչության հետ:
Առանց դրա էապես կրճատվում է քաղաքացու՝ իր դիրքորոշումն ապացուցելու հնարավորությունը։ Որակյալ իրավաբանական օգնությունը առանձնահատուկ նշանակություն ունի Վրաստանում մրցակցային գործընթացի պայմաններում, երբ դատավորի լծակները սահմանափակ են։
Մեր մեկնաբանությունը
Հասարակության մեջ առկա անհավասարությունները չպետք է ազդեն արդար արդարադատության վրա: Համապատասխանաբար, պետությունը պետք է ստեղծի մի համակարգ, որտեղ որակյալ իրավաբանական օգնություն կտրամադրվի բոլոր նրանց, ովքեր դրա կարիքն ունեն ֆինանսական կամ այլ տեսակի խոցելիության պատճառով։
Ո՞րն է իրավաբանական օգնության գաղափարը:
Արդար արդարադատությունը չի կարող պայմանավորված լինել սոցիալական և տնտեսական հնարավորություններով։ Դա պետք է նշանակի որակյալ իրավաբանական օգնության համընդհանուր հասանելիություն: Հակառակ դեպքում արդար արդարադատությունը դառնում է ոչ թե իրավունք, այլ արտոնություն։
Արդար դատաքննության իրավունքը պահանջում է, որ դատավարության բոլոր կողմերին տրամադրվի հավասար հնարավորություն՝ ապացուցելու իրենց իսկությունը: Այդ իսկ պատճառով միջազգային նորմերը ճանաչում են պետության պատասխանատվությունը՝ իրավաբանական օգնություն ցուցաբերելու բոլոր նրանց, ովքեր դրա համար միջոցներ չունեն։ Միևնույն ժամանակ, իրավաբանական օգնությունը պետք է լինի որակյալ։
Ի՞նչն է խանգարում օգտագործել այս իրավունքը:
- Արդարադատության համակարգից օգտվելը թանկ շռայլություն է բնակչության զգալի մասի համար.
- Ըստ հետազոտության՝ բնակչությունը որպես քաղաքացիական վեճերի լուծման համար դատարան չդիմելու պատճառ նշում է իրավաբանական օգնության բացակայությունը, դատական և փաստաբանական ծախսերը.
- 2020 թվականի տվյալներով Վրաստանի բնակչության 35%-ի համար դատարան դիմելը չափազանց թանկ է, իսկ լրացուցիչ 35%-ի համար՝ ավելի թանկ, քան էժան;
- Որոշ մարդիկ կարող են հրաժարվել արդարադատության համակարգից՝ վախենալով բռնությունից, մշակութային ճնշումից կամ այլ գործոններից:
Իրավաբանական օգնության ի՞նչ մեթոդներ կան:
Գոյություն ունեն իրավական օգնության երեք հիմնական մոդելներ, մասնավորապես.
- Պետական պաշտպանության մոդել. երբ իրավաբանական օգնությունը պետական համակարգի բաղկացուցիչ մասն է: Փաստաբանները քաղաքացիական ծառայողներ են։ Համակարգը ֆինանսավորվում է պետական բյուջեից.
- Լիազորված (մասնավոր) փաստաբանների մոդել - երբ իրավաբանական ծառայությունները բնակչությանը մատուցվում են լիցենզավորված մասնավոր իրավաբանների կողմից, և նրանց աշխատանքը փոխհատուցվում է պետության կողմից.
- Պայմանագրային մոտեցում. երբ պետությունը համագործակցում է այլ սուբյեկտների հետ՝ մարդկանց իրավաբանական ծառայություններ մատուցելու համար: Այդպիսի սուբյեկտներն են՝ հասարակական կազմակերպությունները, իրավաբանների ասոցիացիաները, համալսարանական կլինիկաները և այլն։
Ինչպիսի՞ն է անվճար իրավաբանական օգնության համակարգը Վրաստանում:
Վրաստանում գործում է իրավաբանական օգնության խառը մեթոդ, որը համատեղում է դիտարկվող բոլոր երեք մոդելների բնութագրերը։ Իրավաբանական օգնության պետական համակարգը հանրային իրավունքի իրավաբանական անձ է: Անվճար իրավաբանական օգնությունը ներառում է.
- Իրավաբանական խորհրդատվություն. ցանկացած քաղաքացի կարող է օգտվել դրանից;
- Իրավական ներկայացուցչություն. շահում են միայն կոնկրետ խմբեր:
Վրաստանում կատարված ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ համակարգը գործում է մարդկային և ֆինանսական ռեսուրսների սղության պայմաններում։ Իրավական վերապահումները դժվարացնում են բոլոր խմբերի համար, ովքեր կարիք ունեն օգտվելու իրավաբանական ծառայություններից:
Այս հոդվածը պատրաստվել է «Կոմենտար-ի» կողմից՝ USAID-ի օրենքի գերակայության ծրագրի աջակցությամբ: Ծրագիրն իրականացվում է Արևելք-Արևմուտք կառավարման ինստիտուտի (EWMI) կողմից՝ ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության (USAID) ֆինանսավորմամբ։ «Կոմենտարին» ամբողջությամբ պատասխանատու է հոդվածի բովանդակության համար, և դրանում արտահայտված կարծիքները կարող են չհամընկնել վերը նշված միջազգային կազմակերպությունների տեսակետներին։
Հոդվածը թարգմանվել է «Համայնքների կայունության բարձրացում էթնիկ փոքրամասնությունների տարածքներում տեղեկատվության և վերլուծության հասանելիության միջոցով» ծրագրի շրջանակներում, որը ֆինանսավորվում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի (IWPR) կողմից՝ Միացյալ Թագավորության կառավարության ֆինանսական աջակցությամբ: Տեքստում արտահայտված կարծիքները, բացահայտումները և եզրակացությունները միայն հեղինակներինն են չեն արտահայտում IWPR-ի կամ Միացյալ Թագավորության կառավարության տեսակետները:
