Պետությունը ծրագրում է երիտասարդության հզորացման տարբեր ռազմավարություններ, և երիտասարդության շրջանում տնտեսական խնդիրները դեռևս հիմնական մարտահրավերն են։
Ինչու՞ պետք է ինձ մտահոգի այս թեման:
Շատ երիտասարդներ պետական ծրագրերի մասին տեղեկություն չունեն։ Ուստի կարևոր է մտածել, թե ինչ է անում պետությունը այս խնդրի լուծման համար և որքանով է այն համապատասխանում եվրոպական փորձին։
Մեր մեկնաբանությունը
Պետության կողմից մշակված ծրագրերը, որոնք իրականացվում են երիտասարդության տնտեսական մարտահրավերները հաղթահարելու համար, բավարար չեն նրանց խնդիրները վերացնելու և բարելավելու համար։ Երիտասարդների ընկալումները չեն համապատասխանում ծրագրով նախատեսված արդյունքներին, իսկ թվային ցուցանիշները փոքր-ինչ բարելավվում են, թեև եվրոպական երկրների մակարդակին չեն հասնում։ Պետությունը չունի երիտասարդների հզորացման միասնական ռազմավարություն, և փորձում է խնդիրը լուծել մասնատված ու ձևական ճանապարհով։
Ի՞նչ պետք է իմանանք.
Վրաստանում զբաղվածության խթանման ծրագրերի ակտիվացմանը զուգընթաց երիտասարդները ճանաչվեցին որպես աշխատանքային խմբեր։ 2013 թվականի ռազմավարական փաստաթղթերից սկսվում է զրույցը երիտասարդների զբաղվածության առումով քայլեր ձեռնարկելու անհրաժեշտության մասին։ Ընդգծվում է նաև, որ երիտասարդները հիմնականում զբաղված են «երկրորդային աշխատաշուկայում», ինչը նշանակում է ավելի քիչ կայունություն, աշխատավարձ, սոցիալական ապահովություն և պակաս կոմպետենտության անհրաժեշտություն։ Դրանից հետո ամեն տարի ծրագիր է կազմվում, թե ինչպես կարելի է լուծել նշված խնդիրը։ Դրանց թվում են մասնագիտական կրթության տարբեր ծրագրեր, վերապատրաստումներ, պրակտիկա և առաջխաղացման այլ տեսակներ։
Ի՞նչ է արվում պետական մակարդակով երիտասարդների գործազրկությունը նվազեցնելու համար
Նախ, փաստաթղթերում հատուկ շեշտադրում է արվում մասնագիտական կրթության զարգացման վրա - ուսման վարձերը ֆինանսավորվում են պետության կողմից, տարբեր արհեստագործական ուսումնարաններ և մասնագիտություններ թարմացվում են, սակայն մասնագիտական ուսումնարանները դեռևս հայտնի չեն դարձել երիտասարդների շրջանում: Ինչպես են շրջանավարտները գնահատում մասնագիտական հաստատությունում ստացած կրթությունը, նրանց 52%-ն ասում է, որ մասնագիտական ուսումնարանը չի օգնել իրենց մասնագիտությամբ աշխատանք գտնելու հարցում, և միայն 22%-ն է այն դրական գնահատում։ Բացի այդ, միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների մասնագիտությունները հիմնականում չեն ներառում բարձր վարձատրվող ոլորտները։
Բացի սրանից, կան երիտասարդների զբաղվածության և վերապատրաստման այլ ծրագրեր: 2020 թվականից Զբաղվածության պետական գործակալության ստեղծմանը զուգահեռ այս հարցը գտնվում է նրա իրավասության ներքո։ 2022 թվականից 16-ից 29 տարեկան երիտասարդներին (տեղահանվածներ, սոցիալապես անապահով, պետական խնամքի տակ գտնվող կամ խնամքից հեռացած երիտասարդներին) պետությունը կտրամադրի 50% աշխատավարձի համաֆինանսավորում՝ 560 լարիի սահմաններում՝ 3 ամսից ոչ ավելի։ Նաև ռազմավարությունը մշտապես ներառում է շահառուների հզորացում ուսուցման և վերապատրաստման միջոցով: Գործակալության աշխատանքի առանձնահատկություններն ուղեկցվում են անորոշությամբ և հրապարակայնության բացակայությամբ, քանի որ ծրագրերում ներգրավված շահառուների թիվը և դրանց ձեռքբերումները չեն հայտարարվում։
Մեկ այլ մոտեցում, որով պետությունը աջակցում է երիտասարդներին, պետական պրակտիկայի ծրագիրն է։ Այս ծրագիրը ներառում էր 6 ամիս չվճարվող փորձաշրջան պետական կառույցներում: Սակայն նշված ծրագիրը գնահատելիս ուսանողներն ասում են, որ դիմորդների քանակը բարձր չի եղել՝ դրա վարչարարության ցածր որակի պատճառով։ 2024 թվականից հայտարարվել է վճարովի պրակտիկայի պետական ծրագիր, ինչը մի կողմից դրական փաստ է, բայց մյուս կողմից, եթե պրակտիկայի ծրագրի որակը չբարելավվի, 4 ամսվա 500 լարի աշխատավարձը չի կարողանա աջակցել ուսանողի տնտեսական վիճակի կայունացմանը կամ աշխատաշուկա մուտք գործել:
Ի՞նչ է պետք անել երիտասարդության մարտահրավերներին դիմակայելու համար:
Երիտասարդության տնտեսական խնդիրները լուծելու համար կարեւոր է լավ կրթություն տալը, հետո այդ կրթությունից օգտվելու հնարավորություններ ստեղծել։ Դրա համար անհրաժեշտ է, որ պետությունը կրթությունն ու զբաղվածությունը ներկայացնի որպես մեկ միասնական գործընթաց։ ԵՄ երկրների օրինակը ցույց է տալիս, որ լուծումը կարող է լինել միասնական, համակարգային մոտեցումը, այլ ոչ թե անհատական ծրագրերը։ Համապատասխանաբար.
- Պետությունը, բացի սեփական դերը տեսնելուց, պետք է տեսնի նաև մասնավոր հատվածի պատասխանատվությունը զբաղվածության շուկայում։ Ինչը նշանակում է ներառել գործընթացներում։ Մի կողմից կա աշխատավարձերի սուբսիդավորման պրակտիկա, բայց այս առումով աշխատանքը պետք է ակտիվացնել։ Եվրոպական փորձը պետք է ներդրվի Վրաստանում և օգնի ներգրավել ավելի շատ գործընկերներ, որպեսզի հնարավոր լինի ինտեգրել Վրաստանում զբաղվածության և երիտասարդության խթանման եվրոպական մոդելը։
- Մշակել միասնական համակարգ, որտեղ ուսանողները և շրջանավարտները կկարողանան ներգրավվել լայնածավալ նախագծերում, որոնք կօգնեն նրանց մասնագիտական աշխատանքի մեջ՝ ուսումն ավարտելուն զուգահեռ կամ հետո: Սա կարող է լինել մենթորական ծրագիր, որն անհատապես կմոտենա երիտասարդին և կօգնի նրանց՝ ելնելով իրենց հմտություններից և հետաքրքրություններից:
- Գործող պրակտիկայի ծրագրերի թիրախային խումբը ուսանողներն են: Սակայն, բացի սրանից, պետք է կենտրոնանալ այն երիտասարդների վրա, ովքեր ոչ սովորում են, ոչ աշխատում, ոչ էլ վերապատրաստում են անցնում։ Վրաստանում նրանց թիվն ավելի մեծ է, քան ԵՄ բոլոր երկրներում։ Ուստի անհրաժեշտ է բացահայտել ժամանակավոր կամ երկարաժամկետ գործազրկությունը և ստեղծել հատուկ ծրագրեր, որոնք թույլ կտան նման երիտասարդներին վերապատրաստվել և միևնույն ժամանակ ապահովել նրանց երկարաժամկետ աշխատանքով։
- Բացի համալսարանական կրթությունից, կարևոր խնդիր է մասնագիտական կրթության հետագա ակտիվացումը։ Սակայն կարևոր է նաև այնպիսի ծրագրի ստեղծումը, որում կկարողանան ներգրավվել և իրենց ուղղությամբ աշխատանքի տեղավորվել արհեստագործական ուսումնարանների սաները։ Նաև կարևոր է, որ ուսանողները կարողանան մասնագիտական վերապատրաստում անցնել ոչ միայն ցածր վարձատրվող, այլև ավելի բարձր վարձատրվող մասնագիտությունների գծով:
- Առանց աշխատաշուկայի վերահսկման և աշխատանքային պայմանների բարելավման, երիտասարդների տնտեսական վիճակը չի բարելավվի։ Պետք է ուշադրություն դարձնել ոչ միայն երիտասարդների զարգացմանն ու վերապատրաստմանը, այլև առկա աշխատաշուկայի նկատմամբ նրանց հետաքրքրությանը և առկա մրցակցային միջավայրում հնարավորությունների ստեղծմանը:
