Քաղաքական համակարգը էական ազդեցություն ունի դատական մարմինների գործունեության վրա։ Մեծամասնության (մեծամասնական) սկզբունքով կառավարումն օգնում է արագ որոշումներ կայացնել: Այսպիսով, այն ստեղծում է արդյունավետ պետական կառավարման ակնկալիք։ Սակայն փաստ է, որ Վրաստանն այս մոդելով չկարողացավ ստեղծել անկախ արդարադատության համակարգ։ Արդյունքում ակտիվացան համընդհանուր մասնակցության և համաձայնության վրա հիմնված (կոնսենսուսային) ժողովրդավարության մասին քննարկումները։ Հոդվածի նպատակն է ցույց տալ մեզ բոլորիս, որ վերջիններս կարող են արդար արդարադատություն առաջարկել։
Ինչու՞ պետք է ինձ մտահոգի այս թեման:
Վրաստանում արդարադատության համակարգը (դատարան, դատախազություն և այլն) քաղաքականացված է, կապված է իշխող թիմի հետ և գործում է նրա համաձայնությամբ։ Այս գործընթացը սկսվեց մեծամասնական համակարգի համաձայն պատրաստված Ֆասադային բարեփոխումներով և կառավարության կողմից այդ մարմինների առևանգմամբ, ինչը ուժեղացրեց իշխող թիմի ազդեցությունը և զրկեց քաղաքացիներին անկախ, անկողմնակալ արդարադատության հասանելիությունից:
Մեր մեկնաբանությունը
Վրաստանում արդարադատության բարեփոխման աշխատանքները պետք է թարմացվեն համընդհանուր ներգրավվածության և համաձայնության վրա կենտրոնացած ժողովրդավարության մոդելի շրջանակներում։ Սա կապահովագրվի արդարադատությունը յուրացնող մեծամասնության սպառնալիքից և կստեղծի քաղաքականապես չեզոք համակարգ։
Կարո՞ղ է կոնսենսուսային ժողովրդավարությունը խոստանալ արդար արդարադատություն:
Արդարադատության հետ կապված խնդիրների լուծման կոնսենսուսի վրա հիմնված գործընթացը կնպաստի համակարգի անկախությանը։ Այն ապահովում էր անաչառ գլխավոր դատախազի, դատավորների և Արդարադատության բարձրագույն խորհրդի անդամների նշանակումը։ Եթե ընտրության ընթացակարգերը ոչ միայն իշխող ուժին, այլ նաև այլ քաղաքական խմբերին թույլ տային վճռական խոսքի իրավունք, ապա այնպիսի պաշտոններում կնշանակվեին այնպիսի անձինք, որոնք ոչ թե կպաշտպանեին որևէ կուսակցության շահերը, այլ կպաշտպանեին արդարությունը։ Այս տեսանկյունից վստահելի էր սահմանադրական վերջին բարեփոխմամբ առաջարկված նորամուծությունը. Արդարադատության բարձրագույն խորհրդի ոչ դատավոր անդամների ընտրության համար խորհրդարանում անհրաժեշտ ձայների թիվը հասավ 90-ի։ Դա, կարելի է ասել, փորձ էր մեծամասնականի մոդելում ինտեգրել կոնսենսուսային ժողովրդավարության տարրը։ Սակայն իշխանությունը նույնպես անազնիվ կերպով օգտագործեց այս մեխանիզմը։ Մի քանի շաբաթ առաջ ընդդիմադիր որոշ պատգամավորներ անհասկանալի շարժառիթով պաշտպանեցին Արդարադատության բարձրագույն խորհրդի ոչ դատավոր անդամների պաշտոնում մեծամասնությանը հավատարիմ թեկնածուներին։
Ինչպե՞ս և ո՞ր դեպքերում է կոնսենսուսային ժողովրդավարությունն ապահովագրում իշխանության չարաշահման պրակտիկան։
Վրաստանի օրինակը ստիպում է մտածել, որ համընդհանուր ներգրավվածության և համաձայնության վրա կենտրոնացած ժողովրդավարության առանձին բաղադրիչի մասնատված ինտեգրումը մեծամասնությանը հարմարեցված համակարգին ոչինչ չի փոխում։ Այս մեկ տարրը չի կարող հաղթել մեծամասնական կառավարման տրամաբանությանը և դառնում է դրա գործիքը։ Ուստի խնդրի լուծումը պետք է սկսել հիմքից՝ մոդելը փոխելով։ Ոչ մի քաղաքական համակարգ զերծ չէ ճգնաժամերից։ Այնուամենայնիվ, կոնսենսուսի վրա հիմնված մոտեցումն ավելի շատ ռեսուրսներ ունի նրանց դեմ: Սա պատշաճ կերպով ազդում է նաև արդարադատության մարմինների կառավարման գործընթացի վրա։ Դրա համար անհրաժեշտ է իրականացնել կոնսենսուսային ժողովրդավարություն՝ իր բոլոր տարրերով։ Գործընթացի սկզբնական փուլը ցածր տոկոսային համամասնական ընտրակարգի ներդրումն է։
Նյութը պատրաստվել է Հենրիխ Բյոլ հիմնադրամի Թբիլիսիի գրասենյակի ֆինանսավորմամբ՝ Հարավային Կովկասի տարածաշրջան՝ «Աջակցություն Վրաստանում ներառական և կոնսենսուսային քաղաքական միջավայրին» ծրագրի շրջանակներում։ Նյութում արտահայտված կարծիքները պատկանում են «Կոմենտարի»-ին և կարող են չհամընկնել հիմնադրամի տեսակետների հետ:
