Եվրամիությունը անդամ պետությունների քաղաքացիներին խոստանում է հավասար վերաբերմունք, հավասար հնարավորություններ և պաշտպանություն օրենքի առջև: Եվրոպական դատարանը դրանում կարևոր դեր է խաղում։
Ինչու՞ պետք է ինձ հետաքրքրի
Վրաստանը փորձում է մերձենալ Եվրամիության քաղաքական և իրավական համակարգին. Կարևոր է իմանալ, թե ինչ լրացուցիչ հնարավորություններ և երաշխիքներ են առաջանում ազգային դատարանների, քաղաքացիների կամ տարբեր խմբերի համար՝ պաշտպանելու իրենց իրավունքները և բարելավելու իրենց առօրյա կյանքը:
Մեր մեկնաբանությունները
Եվրոպական միության դատարանը վերահսկում է Եվրամիության տարածքում ԵՄ օրենսդրության միատեսակ կիրառումը, ապահովում է օրենքի գերակայության ամրապնդումը և քաղաքացիներին առաջարկում է իրավունքների պաշտպանության և հավասարության ավելի ամուր երաշխիքներ:
Ի՞նչ պետք է իմանանք.
ԵՄ բոլոր քաղաքացիներն օգտվում են հիմնարար իրավունքներից՝ հիմնված հավասարության, արժանապատիվ վերաբերմունքի, ազատության և ժողովրդավարության սկզբունքների վրա։
Այս արժեքներն արտացոլված են ԵՄ տարբեր իրավական ակտերում: Դրանցից մի քանիսը ավտոմատ կերպով կիրառվում են բոլոր երկրների համար՝ չփոխանցվելով անդամ երկրների օրենսդրության մեջ: Երբեմն դրանք իրականացնելու համար անհրաժեշտ է որոշակի միջոցներ ձեռնարկել ազգային մակարդակով։
Ո՞րն է Եվրոպական դատարանի գործառույթը:
Ազգային դատարանները կարող են հարցեր ուղղել Եվրոպական դատարանին՝ ԵՄ օրենսդրությունը մեկնաբանելու և նախնական վճիռ կայացնելու համար.
Օրինակ, այս մեխանիզմի շրջանակներում դատարանը դեռ 1998թ.-ին խտրականություն է համարել հղի կնոջը աշխատանքից ազատելը, ինչը կարևոր սահմանում էր Եվրամիությունում հավասար վերաբերմունքի և սոցիալական իրավունքների ամրապնդման համար։
Պետությունը կամ Եվրոպական հանձնաժողովը կարող են դիմել արդարադատության դատարան մեկ այլ պետության դեմ՝ Եվրոպական միության օրենսդրությանը չհամապատասխանող գործողության պատճառով.
Օրինակ, Եվրահանձնաժողովը դատական հայցեր է ներկայացրել ընդդեմ Լեհաստանի և Հունգարիայի՝ վիճարկելու այս երկրներում իշխանությունների կողմից ձեռնարկված ոչ ժողովրդավարական գործողությունները:
- Դատարանը նաև ստուգում է ԵՄ կանոնակարգերի համապատասխանությունը ԵՄ պայմանագրերին.
- Դատարանը կարող է չեղյալ համարել Եվրոպական միության ինստիտուտի ակտը կամ հաստատել դրա անարդյունավետությունը, ինչը դատարանի որոշմամբ կհանձնարարվի շտկել.
- Դատարանը կարող է նույնիսկ ԵՄ կառույցներին պարտավորեցնել փոխհատուցում վճարել հօգուտ ֆիզիկական անձանց, ընկերությունների, եթե վերջիններիս իրավունքները խախտվեն։
Ինչպիսի՞ն է դատարանի կառուցվածքը.
Դատարանի կառուցվածքում կա երկու դատարան.
- Արդարադատության դատարան (Court of Justice), որը բաղկացած է մեկ դատավորից ԵՄ յուրաքանչյուր երկրից և 11 գլխավոր փաստաբան; ; Գլխավոր դատախազները հանրությանը, դատավորներին ներկայացնում են հիմնավորված կարծիքներ ընթացիկ գործերի վերաբերյալ։ Այս դատարանի գործառույթն է մեկնաբանել և չեղյալ համարել ԵՄ օրենքը։ Եվրոպական միության ինստիտուտների մասին օրենքը.
- Ընդհանուր դատարանը (General Court) բաղկացած է երկու դատավորից, որոնք ներկայացնում են Եվրոպական միության բոլոր երկրները և, որպես կանոն, քննարկում է անհատական բողոքներ Եվրոպական միության ինստիտուտների դեմ։
Այս հոդվածը պատրաստվել է «Կոմենտարի» կողմից՝ USAID Օրենքի գերակայության ծրագրի աջակցությամբ: Ծրագիրն իրականացվում է Արևելք-Արևմուտք կառավարման ինստիտուտի (EWMI) կողմից՝ ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության (USAID) ֆինանսավորմամբ։ Կոմենտարի հարթակը ամբողջությամբ պատասխանատու է հոդվածի բովանդակության համար, և դրանում արտահայտված կարծիքները կարող են չհամընկնել վերը նշված միջազգային կազմակերպությունների տեսակետներին:
Հոդվածը թարգմանվել է «Համայնքների կայունության բարձրացում էթնիկ փոքրամասնությունների տարածքներում տեղեկատվության և վերլուծության հասանելիության միջոցով» ծրագրի շրջանակներում, որը ֆինանսավորվում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի (IWPR) կողմից՝ Միացյալ Թագավորության կառավարության ֆինանսական աջակցությամբ: Տեքստում արտահայտված կարծիքները, բացահայտումները և եզրակացությունները միայն հեղինակներինն են չեն արտահայտում IWPR-ի կամ Միացյալ Թագավորության կառավարության տեսակետները: