Ընտրական համակարգը ժողովրդավարական հասարակության հիմնարար տարրն է։ Որոշիչ է, թե որքանով այն կարող է բոլոր քաղաքացիներին հավասար և արդար ներկայացնել քաղաքական գործընթացներում։ Դրանում որոշիչ դեր է խաղում ընտրական շեմը։ Ընտրական բարձր շեմը քաղաքական գործընթացներում ցածր ներկայացվածության վտանգ է ստեղծում: Հոդվածի նպատակը ԵՄ անդամ երկրներում ընտրական արգելքների և դրա հետ կապված քննադատությունների համառոտ դիտարկումն է:
Ինչու՞ պետք է ինձ մտահոգի այս թեման:
Այսօր առկա տվյալների համաձայն՝ 2024 թվականի խորհրդարանական ընտրությունները Վրաստանում կանցկացվեն ամբողջական համամասնական ընտրակարգով և 5 տոկոս ընտրական շեմով։ Այս իրավիճակում Վրաստանի քաղաքացիների զգալի մասի կողմից աջակցվող կուսակցությունները չեն կարողանա մտնել բարձրագույն ներկայացուցչական մարմին, հետևաբար այնտեղ չեն կարողանա պաշտպանել իրենց ընտրողների շահերը։
Մեր մեկնաբանությունը
Եվրամիությունում ակտիվ քննարկում է ընթանում ընտրական բարձր շեմի իրագործելիության վերաբերյալ: Այնտեղ, որտեղ նման շեմ է ապահովվում, այն խոչընդոտում է հասարակության բոլոր խմբերի մասնակցությանը պետության կառավարմանը, ուժեղացնում է մեծամասնության իշխանությունը և ստեղծում բևեռացման վտանգ։
Ինչպիսի՞ն է ընտրական շեմը ԵՄ անդամ երկրներում։
Ընտրական շեմը որոշելիս պետք է հաշվի առնել մի քանի գործոն, այդ թվում՝ երկրի պատմական փորձը, նրա քաղաքական ու կուսակցական համակարգը։ ԵՄ անդամ երկրներում ընտրական շեմը հիմնականում տատանվում է 5%-ից մինչև 0,67%:
Ինչպես տեսնում ենք, ԵՄ անդամ շատ երկրներ դեռ պահպանում են ընտրական բարձր շեմը, ինչը մշտական քննադատության առարկա է։ Քննադատները պնդում են, որ բարձր ընտրական շեմերը միլիոնավոր մարդկանց թողնում են առանց ներկայացուցչության կամ քաղաքականության մեջ ձայն չունենալու: Այն խոչընդոտում է անդամ երկրներում ժողովրդավարական գործընթացներին, նվազեցնում է քաղաքական բանավեճերը և իշխանությունը թողնում մի քանի խոշոր կուսակցությունների ձեռքում: Ընտրական բարձր շեմը մեծացնում է առճակատման կամ բևեռացման վտանգը։ Քննադատների կարծիքով՝ այս պրակտիկան անդամ երկրներին ստիպում է հետևել մեծամասնականի տրամաբանությանը և հակասում է Եվրամիության «բազմազանության մեջ համակեցության» գաղափարին։ Ընտրական բարձր արգելքների հետ կապված վտանգները հիմք դարձան Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի՝ 3 տոկոս շեմ սահմանելու հանձնարարականի համար, ինչը ուժեղացրեց ԵՄ-ի լայնածավալ քննարկումները ոչ ժողովրդավարական ընտրական արգելքների և առողջ, ժողովրդավարական ընտրական համակարգի ստեղծման համար։
Նյութը պատրաստվել է Հենրիխ Բյոլ հիմնադրամի Թբիլիսիի գրասենյակի ֆինանսավորմամբ՝ Հարավային Կովկասի տարածաշրջան՝ «Աջակցություն Վրաստանում ներառական և կոնսենսուսային քաղաքական միջավայրին» ծրագրի շրջանակներում։ Նյութում արտահայտված կարծիքները պատկանում են «Կոմենտարին» և կարող են չհամընկնել Հիմնադրամի տեսակետների հետ:
